De komende dertig jaar is er zeker 102 miljard euro nodig om met het Nederlandse energienetwerk de overstap naar een duurzame energievoorziening te maken. Maar op dit moment zijn er niet genoeg financieringsmogelijkheden om de energietransitie mogelijk te maken, blijkt donderdag uit onderzoek van accountantsbureau PwC in opdracht van Nederlandse elektriciteits- en gasnetbeheerders. Het geld is nodig voor de aanleg van hoogspanningsverbindingen, ondergrondse kabels en transformatorstations. Ook moeten windparken op de Noordzee worden aangesloten. Een klein deel van het geld moet naar het gasnetwerk, dat voor onder meer groen gas en waterstof geschikt gemaakt moet worden. De verwachting is dat Nederland in 2050 ruim tweemaal zoveel stroom verbruikt als nu en de Nederlandse economie moet dan volledig klimaatneutraal zijn. De jaarlijkse investeringen in het elektriciteitsnetwerk moeten volgens het rapport daarom worden verdubbeld ten opzichte van de afgelopen tien jaar. Daarvoor hebben de Nederlandse netbeheerders naar schatting 1,5 miljard tot 2 miljard euro extra financiering per jaar nodig. Dat kan volgens PwC alleen met "significante kapitaalstortingen". Hogere lasten voor consumenten De netwerkbeheerders zijn in gesprek met de Autoriteit Consument & Markt (ACM), Rijksoverheid, gemeenten en provincies om een oplossing voor het financieringsprobleem te zoeken. De beheerders vragen zich onder meer af of de enorme investeringen wel via netbeheerderstarieven aan huishoudens moeten worden doorberekend. Door de investeringen van de netbeheerders nemen de tarieven voor verbruikers in theorie toe, omdat het uitgangspunt is dat de sector in staat moet zijn de kosten terug te verdienen en "een redelijk rendement te maken", schrijft PwC. Daardoor stijgen voor consumenten de netwerkkosten voor elektriciteit naar verwachting met ruim 50 procent en die voor gas met 9 procent. Als de rente stijgt, nemen de kosten verder toe. Netwerkkosten omvatten zo'n 22 procent van de energierekening. 40 procent bestaat uit belastingen. Een gemiddeld huishouden betaalt nu tussen de 400 en 500 euro per jaar aan nettarieven. De ACM bepaalt de tarieven die de netbeheerders in Nederland consumenten en bedrijven in rekening mogen brengen. In de berekening van PwC zijn Liander, Stedin, Enexis Netbeheer en TenneT meegenomen, maar de kleinere netbeheerders (6 tot 7 procent van de markt) niet.

GRONINGEN - In de Oostpolder bij de Eemshaven komt een nieuw bedrijventerrein. Omwonenden in Oudeschip, Koningsoord, Heuvelderij, Nooitgedacht en Polen zijn dinsdagavond geïnformeerd en reageren geschokt op het plan. Volgens de provincie Groningen en de gemeente Het Hogeland is er een toenemende vraag naar grote bedrijfskavels in Noordoost Groningen. Maar bedrijven haken af omdat het te lang duurt voordat de schop de grond in kan. „De procedure moet korter om ze ook daadwerkelijk hier te krijgen”, stelt gedeputeerde Mirjam Wulfse. Het nieuwe gebied is 600 hectare groot, 400 hectare is uit te geven. De Eemshaven wordt daarmee anderhalf keer zo groot. Het nieuwe gebied is bedoeld voor bedrijven uit de sectoren waterstof, batterijen, datacenters, windenergie, automotive en voor nieuwe vormen van high tech bedrijven. Sectoren met een ’brede werkgelegenheid voor hoger en lager geschoolde mensen’. Het wordt geen chemiepark”, benadrukt Wulfse. „Het gaat om schone technologie.” Tekst gaat door onder de afbeelding. Omwonenden geschokt Omwonenden reageren geschokt op de komst van bedrijven in hun achtertuin. „Dit is het begin van het einde”, reageert Etty Meijer uit Oudeschip emotioneel. „We zijn lamgeslagen. Dit moet ik eerst even verwerken.” Ze woont al 45 jaar in het dorp. „35 jaar met veel plezier. De laatste tien jaar hebben we gestreden tegen kassen, dit jaar komen 21 windmolens in de polder en straks dus ook nog bedrijven, grote vierkante kolossen, die ’s nachts het licht aanlaten voor de veiligheid. Ons uitzicht verpest en het wordt nooit meer donker.” Voor het blok gezet Meijer voelt zich voor het blok gezet. „En vele buurtbewoners met mij. Het besluit ligt er en nu mogen we zogenaamd meepraten over de inrichting. Schandalig!. En straks worden we zoet gehouden met een boompje hier en een paadje of watertje daar. Wat een bak ellende.” De provincie en gemeente willen met de bewoners een compensatieregeling opzetten. „De woonfunctie blijft behouden” zegt wethouder Eltjo Dijkhuis. „Maar wie weg wil kan weg.” Bewoners kunnen zich dus uit laten kopen. „Ik ben blij dat er nu duidelijkheid is voor de inwoners van Oudeschip en omgeving”, aldus Dijkhuis. Het was al jaren de vraag of het gebied zou worden opgeslokt door de Eemshaven, die vrijwel vol is. „Met goede gesprekken willen we kijken hoe we dit dragelijk kunnen houden voor de bewoners.” Er wordt gedacht aan een groene zone of andere natuur of recreatie. Vruchtbare landbouwgrond gaat verloren Voor voorzitter Jaap Kap van dorpsbelangen Oudeschip zijn de plannen inderdaad geen verrassing. „Als bestuur snappen we het wel: een logische ontwikkeling die aansluit bij de Eemshaven. Maar jammer is het natuurlijk wel.” Zijn bedenkingen: „Nog minder uitzicht. En zonde van de landbouwgrond. De polder heeft hartstikke goede landbouwgrond. Teeltaardappelen van hier gaan naar heel Europa.” Een deel van de grond in de polder is van de landbouwfamilie Rietema. „Dit plan overvalt ons enorm”, reageert Jarno Rietema. Als voorzitter van het Agrarisch Jongeren Contact pleite hij onlangs nog voor uitbreiding van goede landbouwgronden. „Ik weet nu even niet wat ik moet zeggen.” Boeren worden niet verplicht tot verkoop, maar gemeente en provincie hebben wel voorkeursrecht laten vastleggen. LTO tegen opofferen van landbouwgrond Landbouworganisatie LTO Noord is tegen het plan om hoogwaardige landbouwgrond in de Oostpolder op te offeren voor industriële doeleinden, zonder compensatie van landbouwgrond op een andere plek. LTO Noord regiobestuurder Lammert Westerhuis: „Alweer wordt landbouwgrond opgeofferd. Er moet beter naar alternatieven worden gekeken.” Westerhuis wijst ook op de stikstofproblematiek. „We willen stikstof reduceren, maar ook industrie uitbreiden, huizen bouwen, de natuur beschermen. Daar is stikstofruimte voor nodig en daar is niet goed naar gekeken.” Er gaan volgens hem te veel kostbare landbouwgronden verloren: De afgelopen 70 jaar een half miljoen hectare. „Terwijl er juist meer vraag is naar landbouwgrond, om voldoende voedsel te kunnen verbouwen. Er is land nodig voor kringlooplandbouw, dat is de basis voor de toekomst; een combinatie van landbouw en natuurbeheer.”

Het kabinet trekt miljoenen uit om de Investeringssubsidie Duurzame Energie (ISDE) per 1 januari 2021 uit te breiden. Woningeigenaren kunnen vanaf dat moment - naast de bestaande subsidie voor de aanschaf van een warmtepomp of zonneboiler - ook een tegemoetkoming aanvragen voor isolatiemaatregelen en een aansluiting op een warmtenet. MKB-bedrijven en andere zakelijke partijen met een kleinverbruikersaansluiting kunnen per 1 januari een subsidieaanvraag indienen voor de aanschaf van zonnepanelen en (kleine) windmolens. Verenigingen van Eigenaars (VvE’s) kunnen voor een (centrale) aansluiting op een warmtenet eveneens een beroep doen op de ISDE. In totaal trekt het kabinet in 2021 €164 miljoen uit voor de ISDE. De Investeringssubsidie Duurzame Energie biedt sinds 2016 een financiële tegemoetkoming voor de aanschaf van duurzame warmte-installaties zoals warmtepompen en zonneboilers. Woningeigenaren en zakelijke partijen krijgen zo een deel van hun investering als subsidie vergoed. Op deze wijze is vanaf de start van de regeling voor in totaal 300.000 apparaten subsidie verstrekt. Per 1 januari wordt de subsidieregeling uitgebreid zodat de regeling beter aansluit bij de afspraken uit het klimaatakkoord. De nieuwe regeling krijgt de naam Investeringssubsidie Duurzame Energie en Energiebesparing en wordt uitgebreid met (1) isolatiemaatregelen door woningeigenaren, (2) een aansluiting op een warmtenet door woningeigenaren en VvE’s en (3) investeringen in kleinschalige energieopwekking met zonnepanelen en windturbines door zakelijke partijen met een kleinverbruikersaansluiting. Isolatiemaatregelen en aansluiting op een warmtenet Woningeigenaren kunnen vanaf 2021 subsidie krijgen voor het nemen van de volgende typen (energiebesparende) isolatiemaatregelen: (a) dakisolatie, (b) gevelisolatie, (c) spouwmuurisolatie, (d) vloer- of bodemisolatie, (e) HR++ glas of triple-glas, waarbij triple-glas dient te worden gecombineerd met een nieuw isolerend kozijn. Daarnaast kunnen woningeigenaren vanaf 2021 een tegemoetkoming krijgen voor de kosten die gemoeid zijn met een aansluiting op een warmtenet. Om in aanmerking te komen voor subsidie voor isolatie moeten minimaal twee verschillende typen isolatiemaatregelen worden genomen, of een combinatie van één type isolatiemaatregel met de aanschaf van een warmtepomp, zonneboiler of een aansluiting op een warmtenet. VvE’s kunnen onder voorwaarden subsidie aanvragen voor een centrale aansluiting op een warmtenet en kunnen bovendien voor isolatiemaatregelen tot en met 2022 gebruik blijven maken van de Subsidie Energiebesparing Eigen Huis (SEEH). Woningeigenaren komen vanaf 2021 niet meer in aanmerking voor subsidie vanuit de SEEH. Voor isolatiemaatregelen, aansluitingen op een warmtenet en warmtepompen en zonneboilers is in 2021 in totaal €124 miljoen beschikbaar. Zonnepanelen en kleine windmolens Voor MKB-bedrijven en andere zakelijke partijen met een kleinverbruikersaansluiting zoals woningcorporaties, scholen, sportverenigingen en theaters wordt de ISDE tijdelijk (de komende drie jaar) uitgebreid met subsidie voor kleinschalige energieopwekking met zonnepanelen en windmolens. Hiervoor gelden voorwaarden, bijvoorbeeld ten aanzien van het rotoroppervlak van windmolens en het vermogen van de zon pv-installatie. Daarnaast blijft het voor zakelijke partijen mogelijk om subsidie aan te vragen voor warmtepompen en zonneboilers. Voor investeringen in zonnepanelen en kleine windmolens is in de komende drie jaar in totaal €100 miljoen beschikbaar, waarvan €40 miljoen in 2021. Aanvragen via RVO Een subsidieaanvraag voor de Investeringssubsidie Duurzame Energie en Energiebesparing kan worden ingediend bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). Op de website van RVO is vanaf 4 januari een compleet overzicht van de voorwaarden van de ISDE te vinden.

Van TNO: nieuwe generatie zonnepanelen loopt zich warm in laboratoria Een nieuwe generatie zonnepanelen loopt zich warm in laboratoria. Deze zonnepanelen zijn uitgerust met tandemzonnecellen; een combinatie van dunnefilm- en kristallijnsiliciumtechnologie. Dat stelt Wim Sinke, hoofdonderzoeker bij TNO en hoogleraar zonne-energie aan de Universiteit van Amsterdam. Rendementsstijging De onderzoeker benadrukt dat het rendement van zonnecellen en daarmee ook zonnepanelen al decennialang geleidelijk toeneemt. ‘Dat gebeurt niet met grote sprongen. Het is niet zo dat er ergens in een laboratorium een spectaculaire vondst wordt gedaan die direct doorvertaald kan worden naar een commercieel zonnepaneel met een hoger rendement. Maar alle kleine doorbraken en innovaties zorgen samen voor een robuuste trend van rendementsstijging.’ In de komende jaren zullen bestaande technologieën volgens Sinke steeds verder verbeterd worden. ‘Een recente innovatie is het tweezijdige zonnepaneel. Hierbij wordt de achterkant transparant gemaakt, zodat ook het licht dat op deze zijde van een zonnepaneel valt, omgezet kan worden in stroom. Afhankelijk van de omstandigheden leidt tot 10 à 20 procent extra stroomproductie. Ondanks dit soort innovaties komt het maximumrendement van commerciële zonnepanelen – zo’n 25 procent – steeds meer in zicht.’ Tandemzonnecellen Dat betekent volgens Sinke niet het einde van de rendementsstijging. ‘De volgende generatie zonnepanelen loopt zich warm in de laboratoria. Deze zonnepanelen worden uitgerust met tandemzonnecellen; een combinatie van dunnefilm- en kristallijnsiliciumtechnologie. Het eerste doel voor TNO is om samen met onze partners te komen tot een commercieel zonnepaneel met een rendement van 30 procent. Op de langere termijn verwachten we niet 2, maar zelfs 3 of 4 materialen te kunnen stapelen en een zonnepaneel met 40 procent rendement tegen lage kosten te kunnen vervaardigen. Arthur Weeber, programmamanager pv-technologieën bij TNO en hoogleraar aan de TU Delft, stelt dat zijn kennisinstituut anno 2021 op het wereldtoneel nog altijd een belangrijke bijdrage levert aan de ontwikkeling van zonnepanelen. ‘Ons onderzoek draagt bij aan het verhogen van het rendement en het verlagen van de kosten. Zo verbeteren we voor kristallijnsiliciumzonnecellen coatingtechnologieën en oppervlaktelagen met plasmadepositie en atoomlaagdepositie. Het kosteneffectief opschalen van technologie en het verhogen van het rendement van ongeveer 20 naar 25 procent – naar verwachting de limiet voor kosteneffectieve productie – is daarbij het hogere doel. Bij dunnefilmfolies ligt de nadruk naast het verbeteren van het rendement ook op het verbeteren van de stabiliteit van dit type zonnecellen door de ontwikkeling van nieuwe barrièrelagen.’ Perovskiet En natuurlijk werkt TNO daarbij ook aan een nieuwe familie dunnefilmzonnecellen: perovskiet. ‘Waar kristallijnsiliciumzonnecellen tientallen jaren nodig hebben gehad om naar het huidige rendement toe te groeien, is voor perovskietzonnecellen in 10 jaar tijd het rendement gegroeid tot 25 procent’, duidt Weeber. ‘Voor een perovskietzonnepaneel is het recordrendement momenteel 18 procent. We verwachten dat met deze technologie grootschalige toepassing – tegen lage kosten – mogelijk is in de jaren na 2024-2025.’ Het onderzoek van TNO zal zich daarbij de komende jaren concentreren op opschaling, stabiliteit en moduletechnologie. Weeber besluit: ‘Het labrecord voor een tandemzonnecel met een toplaag van perovskiet en bodemcel van kristallijnsilicium ligt al op bijna 30 procent. Een zonnepaneel met een rendement van 30 procent komt dus écht in zicht.’

Ze zijn eng en lelijk. Ze komen eraan! Ze spreken de taal niet, niemand wil ze in zijn dorp, je wilting je dochters er niet langs laten fietsen en ze slaan wild om zich heenNieuwe alinea

Er zijn zoveel goede redenen om met sitebezoekers te communiceren. Licht hen in over aanbiedingen en nieuwe producten of geef ze tips en informatie.